Natuurontwikkeling Windpark Oude Maas

Het Plangebied

Het bosgebied langs de Oude Maas, waar twee van de vijf windmolens in staan, wordt sinds jaren op vrijwillige basis gemonitord door HWL.

HWL heeft het bos verdeeld in het Tunnelbos, het Mollenbos en het Brugbos (zie kaart).

Het Brugbos is ingericht als natuurbegraafplaats. Het bos is na aanleg van de A29 ingeplant, met uitzondering van het Mollenvlak. Het Mollenvlak ligt lager dan het omringende bos. Door de hogere grondwaterstand bestaat de  vegetatie uit riet en ruigte. Op enkele wat hoger gelegen plekken is vlier gegroeid. Voor het gehele gebied is er nauwelijks sprake geweest van beheer. Het bos en het Mollenvlak hebben zich daardoor op natuurlijke wijze kunnen ontwikkelen. De natuurwaarde is dan ook behoorlijk hoog.

Windmolen 3 verplaatst

In 2016 startte de procedure voor het Windpark Oude Maas. Werkgroep Milieu en Planologie en de Plantenwerkgroep hebben zich op het ontwerp gestort. Vanwege nabij gelegen bebouwing zijn de windmolens zover mogelijk naar de Oude Maas geplaatst. HWL had dat liever anders gezien maar het belang van omwonenden woog zwaarder dan het natuurbelang. Waar HWL het niet mee eens was, was de plaatsing van turbine 3 midden in het Mollenvlak, qua natuur het meest interessante en ook meest kwetsbare deel van het plangebied. En bovendien ook onderdeel van het Natuurnetwerk Nederland (NNN). HWL is met initiatiefnemers Renewable Factory en Eneco, grondeigenaar ASR Real Estate en gemeente Binnenmaas rond de tafel gaan zitten. Met terreinbezoek werden de initiatiefnemers, ASR, wethouders, raadsleden en gemeenteambtenaren geïnformeerd over de natuurwaarde van het gebied. Resultaat was dat windmolen 3 buiten het Mollenvlak werd verplaatst, maar nog net wel in het NNN-gebied. Als gevolg moesten ook de molens 4 en 5 worden opgeschoven, wat weer tot het nodige overleg met de gemeente en omwonenden leidde. Uiteindelijk ging iedereen akkoord en werd het bestemmingsplan in procedure gebracht.

Natuurcompensatie

Naast verplaatsing van windmolen 3 werden ook afspraken gemaakt over natuurcompensatie. Renewable Factory, Eneco en ASR waren enthousiast over het voorstel van HWL om iets terug te doen voor de natuur. HWL schreef een compensatieplan, dat bij alle partijen in goede aarde viel. De afspraken over de compensatie werden op 17 augustus 2021 in een samenwerkingsovereenkomst vastgelegd. Overigens staat deze compensatie los van de compensatiefondsen die tussen de initiatiefnemers en gemeente Hoeksche Waard zijn overeengekomen.

Het compensatieplan

Het HWL-compensatieplan bevat de volgende 10 elementen.

1.       Vernatting van het Mollenvlak door gedeeltelijk afgraving en verhoging van de waterstand

Het Mollenvlak ligt lager dan het omringende bos, is daardoor natter waardoor er geen bomen hebben geworteld, met uitzondering van wat vlier op de hogere delen. Door de dichte vegetatie, voornamelijk bestaande uit riet, wilgenroosje en akkerwinde is het praktisch ontoegankelijk. Er is een vennetje, maar door afwatering op de Oude Maas blijft er weinig water in het gebied staan. Het Mollenvlak is rijk aan vogels, waaronder de Cetti’s zanger. Door vernatting van het gebied wordt de aantrekkelijkheid voor moerasvogels verhoogd. Het zou mooi zijn als de roerdomp en wellicht de waterral hier een plek zouden vinden. Door het gebied gedeeltelijk af te gaven en de afwatering naar de Oude Maas met een stuw af te dammen blijft er meer water staan.

In 2022 werd de waterafvoer van het Mollenvlak afgesloten en werd met een mobiele pomp water vanuit de Oude Maas naar het Mollenvlak gevoerd. Er bleek zich echter aan het begin van het Mollenvlak een grondrug te bevinden, waardoor het water zich voor het Mollenvlak ophoopte en niet verder stroomde. De proef werd daarom gestopt in afwachting van het komende graafwerk. In het voorjaar en de vroege zomer van hetzelfde jaar bleek er, nu de afvoer was gesloten, veel water in het Mollenvlak te blijven staan. Daarom werd besloten om het Mollenvlak gedeeltelijk af te graven en af te wachten hoe de waterstand op natuurlijke  wijze zou verlopen.
 In september2023 heeft de aannemer GKB het graafwerk uitgevoerd .

2.       Terp met vogelkijkwand aan de rand van het Mollenvlak

Hoewel verhoging van de natuurwaarde het primaire doel is voor het Mollenvlak, kan daar een extra dimensie aan worden toegevoegd door het ook zichtbaar te maken. HWL bedacht  daarvoor een terp met vogelkijkwand, waardoor men een mooi uitzicht heeft over het Mollenvlak zonder de natuur te verstoren. De terp is nodig om over het  hoge riet te kunnen kijken.
Eind september 2023 werden terp en vogelkijkwand gerealiseerd. De terp is bereikbaar via een nieuw toegangspad, dat aansluit op het bestaande wandelpad bij de Mollekade.

3.       Oeverzwaluwenwand

De oevers van de Oude Maas bieden  een prima mogelijkheid voor een oeverzwaluwenwand. Na onderzoek bleek er in het plangebied geen echt geschikte locatie te zijn. Een andere, en naar bleek ook betere mogelijkheid, bood de waterpartij naast de tunnelingang van de A29. Het plan werd bij Rijkswaterstaat aangekaart en deze organisatie bleek daar positief tegenover te staan.
Realisatie van de oeverzwaluwenwand is uitgesteld tot Rijkswaterstaat gereed is met de onderhoudswerkzaamheden aan de tunnel.

4.       Verbetering van de paden in het Mollenbos

De paden in deze bossen zijn in het natte seizoen vaak modderig en slecht begaanbaar. Door de begaanbaarheid te verbeteren wordt het bos gemakkelijker begaanbaar. Het Brugbos werd omgevormd tot natuurbegraafplaats waardoor het plan van HWL zich kon beperken tot het Mollenbos.
In het voorjaar van 2023 werden de paden in het Mollenbos verbeterd door de lage greppeldoorgangen met grond te vullen. ASR had inmiddels ook een fraai toegangshek geplaatst bij de ingang Mollekade.

5.       Het onder getijdeninvloed brengen van het Mollenwater

Het Mollenwater was via een klepduiker met de Oude Maas verbonden. Vroeger heeft hier een Bosman-molen gestaan. De doorvoer was in de loop der jaren dicht geslibd waardoor het Mollenwater een afgesloten watergang was geworden. In september 2023 werd de klep verwijderd en werd de zinker vrijgemaakt van zand en aanslibbing. Hierdoor is er weer getij in het Mollenwater. Het komt de waterkwaliteit ten goede en het is een uitbreiding van het zoetwatergetijdengebied.

6.       Het beplanten van de groenstrook langs de windmolenweg met bomen en heesters

Bij de aanleg van de weg voor de windmolens zijn veel bomen gekapt en is er aan de zuidzijde van de weg een brede berm ontstaan.  HWL maakte hiervoor een beplantingsplan met streekeigen materiaal. De groenstrook  is in november dit jaar (2023) volgens dit plan ingeplant

8.       Het verbeteren van de paden in het Tunnelbos

ASR heeft, in overleg met HWL, een plan gemaakt voor aanpassing van de paden in het Tunnelbos. Dit plan moet nog worden uitgevoerd.

7.       Het inzaaien van de groenstroken langs de onderhoudsweg met inheemse kruiden

De exploitant van het windpark, Renewable Factory, heeft de groenstroken langs de windmolenweg in 2022 ingezaaid met raaigras. HWL zag liever een kruidenrijke berm en maakte hiervoor, in overleg met Renewable Factory een zaalplan.
In september 2023 werd de toplaag van de groenstrook pleksgewijs verwijderd. Met inzaaien werd nog twee weken gewacht zodat de aanwezige ongewenste zaden nog konden kiemen en voor het zaaien konden worden weggeharkt. Daardoor is er minder concurrentie voor het kruidenmengsel. Er is gewerkt met een boszoommengsel langs de bosrand en een bloemrijk-graslandmengsel langs de weg. Renewable Factory had al eerder cichorei gezaaid aan de Oude-Maaszijde van de weg.

9.       Voorzieningen zoals routebordjes en informatiepanelen

Om de bezoekers van het bos te informeren over de natuurwaarden en de vogelkijkwand komen er informatiepanelen en een routeaanduiding naar de vogelkijkwand.

Dit wordt gerealiseerd na afronding van de werkzaamheden.

10.   Afsluiten van de windmolenweg

Het bleek dat de windmolenweg veel wordt gebruikt door wandelaars, hondenuitlaters en voor andere vormen van recreatie. HWL heeft ASR en Renewable Factory verzocht om de weg tussen de tunnel en het Mollenwater af te sluiten. HWL vindt dat de natuur hier prioriteit heeft  verstoring ongewenst is. Met het Mollenvlak vormt het een rustgebied voor vogels en kleine zoogdieren.
Het verzoek werd ingewilligd en de weg is aan beide zijden afgesloten met een fraai hekwerk, gemaakt door Hoeks Hout. Het hout is afkomstig van bomen die voor de aanleg van het windmolenpark zijn gekapt.

Bomencompensatie

De bomen die gekapt zijn voor aanleg van het windpark moeten worden gecompenseerd. Deze compensatie is een wettelijke verplichting voor de initiatiefnemers en geen onderdeel van het HWL-compensatieplan. De compensatie zal worden uitgevoerd op het buitendijks gebied Kooimansland boven Heinenoord en is onderdeel van een totaalplan voor de het gebied tussen het haventje van Heinenoord en de A29. Gemeente HW, ASR en Renewable Factory zijn hiervoor in overleg met inwoners van Heinenoord. HWL zal ook hier een actief betrokken en kritische partij zijn.

 De afgelopen maanden is er hard gewerkt om het compensatieplan te realiseren. Het werk is, op de oeverzwaluwenwand na, uitgevoerd maar klaar is het nog lang niet. Natuurontwikkeling vergt tijd. Nog niet geregeld is een goed biologisch beheer. Hierover is nog overleg gaande. Mogelijk kan HWL ook daar een bijdrage aan leveren.