Wie iets wil zeggen over het heden en de toekomst moet weten waar we vandaan komen. Dat verklaarde de opbouw van de lezing van Nederlands bekendste landschapsarchitect Adriaan Geuze afgelopen 1 februari jl.

De lezing die ter gelegenheid van de 50^e verjaardag van Vereniging Hoekschewaards Landschap werd gehouden was bedoeld als eerste aanzet voor een plan voor het eiland.

Het gepassioneerde betoog van Adriaan Geuze – geboren in Dordrecht en opgegroeid met de Hoeksche Waard -  die de waarden van ons landschap vlijmscherp neerzette, gaf de ruim honderd aanwezige toehoorders veel energie. Energie om de schouders eronder te zetten en tot plannen te komen.

Wethouder Harry van Waveren die aanwezig was in het publiek gaf aan dat het duidelijk is dat er enorme urgentie is om tot een plan te komen. “Minister De Jonge heeft de ruimtelijke puzzel geïntroduceerd en binnen een jaar moeten deze puzzel gelegd worden. Als we niet zelf onze plannen maken dan doen anderen dat voor ons. Dat moeten we zien te voorkomen.”

Geuze nam de zaal mee met door diverse kaarten van Nederland te laten zien vanaf de eerste bewoning en de Romeinse overheersing tot vandaag. Geuze: “Als we spreken over het landschap is het van belang te beseffen dat onze DNA gevoed is door meerdere gebeurtenissen. Zo hebben we vanaf het jaar 1000 stukken grond drooggelegd. We zijn in Nederland voor het eerst land gaan meten, grond werd bezit. We beseften dat land iets op kon brengen, dat je winst kon maken en dat grond een economische waarde had. Die waarde bleek echter van korte duur. Dat bleek bij de grote overstromingen van onze Delta, vooral in de 14e eeuw.

Als het waterpeil stijgt en de grond inzakt, wint het water van het land. De strijd die we altijd hebben moeten leveren met het water is deel geworden van ons collectief geheugen.

Tot slot benoemt Adriaan Geuze de liefde die we hebben voor onze omgeving. We vinden het landschap prachtig. Grote meesters schilderden in andere landen gebouwen en mensen. In Nederland schilderden we polders en weilanden. Deze drie elementen zitten in ons DNA en bepalen nog steeds hoe wij ons met het landschap verhouden: - grond als waarde, - de strijd tegen (met) het water en - de schoonheid van het landschap.

Geuze waarschuwt dat als je wil begrijpen wat er kan gebeuren zonder eigen plan voor de Hoeksche Waard, ga dan even de rivier over richting IJsselmonde. Daar is binnen één generatie een landbouwgebied volledig verstedelijkt. Naast woningen zijn er bedrijfsterreinen, zonneakkers en logistieke centra.

Ook kun je kijken naar de plannen voor het gebied Nieuwe Moerdijk, onze andere buren. Die hele polder wordt ontvolkt, boerderijen en huizen worden afgebroken om mega distributiecentra te bouwen. De vruchtbare grond van jonge zeeklei verdwijnt in logistieke reuzecentra. Over vijf jaar is dit daar werkelijkheid!

Agrariër Henk Scheele reageert instemmend op het verhaal. “Ik ben het eens dat het ontzettend snel kan gaan en dat als we ons eiland daartegen willen verdedigen dan moeten we zorgen dat het aantrekkelijk is, dan moeten we zorgen dat het nut heeft, dat het economisch rendement heeft.”

De Hoeksche Waard heeft fantastische grond; dat moet landbouwgrond blijven. Geuze roept dat het verhaal niet ingewikkeld is. We moeten het niet juridisch maken met regels en wetten, maar het moet het verhaal van ons worden en blijven. Zoals het landschap in ons DNA zit.

De Hoeksche Waard is landbouwgebied met de beste grond - Jonge Zeeklei - als kapitaal. En dat moet het blijven. Dat verhaal moet worden verteld. Voor en met boeren en inwoners.

Advies 1: Bomen moeten terug op de dijken. Beplant de dijken waar beplanting ontbreekt.  Bomen bepalen de grid en geven ecologische structuur. Het landschap krijgt schaal maar blijft kosmisch groot.

Advies 2: Maak de kreken groter en breder; zo krijg je betere waterkwaliteit. De kreken moeten weer aan elkaar verbonden worden zoals het vroeger was. Dit zorgt dat we met regen het water weer beter vasthouden en helpt de boeren hun land af te wateren. Samenwerken met het water.
Maak daarbij overal paden langs die kreken. We moeten er niet alleen op schaatsen en varen, maar er ook langs wandelen. We moeten daarbij samenwerken met de boeren. Op deze manier kunnen we de wandel- en fietspaden verdriedubbelen en wordt de Hoeksche Waard aantrekkelijk voor recreatie.

Advies 3: ‘De Hoeksche Haag! We weten dat als we in Limburg wandelen dan zie je dat het landschap ‘welkom’ roept. En dat komt door al die prettige hagen. Niet te groot en te hoog, de boer moet wel gemakkelijk bij zijn land kunnen komen en het landschap moet ‘open’ blijven. Mensen gaan wandelen, fietsen en genieten. We krijgen draagvlak en commitment voor ons (boeren)landschap. Als je hagen plant kun je de biodiversiteit 70 tot 80% terugkrijgen.

Recent onderzoek wijst zelfs uit dat de teelten op het land profiteren van deze hagen. Samenwerken met de natuur. De toekomst zou kunnen zijn voor heel veel zeekleigebieden, dat je prachtig boerenland hebt dat je kunt ploegen en dat daar ook structuur komt met een rij van haag die dat open landschap niet aanvreten. En als dat samenvalt met boerenland, kruidenlagen, akkerranden, bomen op de dijken, drie meter zones, en wandelpaden, dan heb je 1+1=5.

Geuze adviseert niet te wachten op de regels. “Je moet een plan maken en stellen dat de Hoeksche Waard landbouwgrond is, geen bouwgrond en geen grond voor logistieke hallen. We moeten die vruchtbare zeeklei vanuit rentmeesterschap beheren, bewerken en ervan profiteren. In de vorm van geld, maar ook in de vorm van genieten.

Slimme ecologische aanplant van hagen, in combinatie met kreken en bomen op de dijken. Er ontstaat dan een derde laag in het landschap. Het schitterende landschap leent zich er goed heel goed ervoor om zo’n kleine fijne laag eraan toe te voegen die het landschap openlegt en het een natuurlijke boost geeft zonder dat de boer van het land hoeft te verdwijnen.

De boer moet eigenaar zijn en blijven van de grond. ‘Eigenaarschap = commitment’. Ontwikkel natuur op en met boerenland, in plaats van te onteigenen. En daarbij moeten we de boeren helpen om landschap en natuur te onderhouden, samen met natuurorganisaties en de inwoners van de Hoeksche Waard”, aldus de landschapsgrootmeester.

Uit het enthousiaste applaus klonk veel draagvlak voor het verhaal van Adriaan Geuze. In het publiek veel bestuurders van onder andere gemeente, waterschap, boerenorganisaties, natuurorganisaties, wonen, zorg en onderwijs. Thijs Jasperse, voorzitter van HWL, peilde hun reacties. 

Daarbij werd het draagvlak breed uitgesproken. Unaniem werd de noodzaak van een eigen plan en initiatief voor de Hoeksche Waard benadrukt. Daarbij moeten en kunnen landbouw, natuur en beleving van het landschap samengaan.

Partijen zijn positief over en waarderen het dat HWL met het Lonkend Perspectief (infographic) dat vandaag werd gepresenteerd, het initiatief en voortouw neemt bij de discussie en aanpak voor een gezamenlijke toekomst voor Hoeksche Waard. Je proeft de noodzaak en motivatie om de uitdaging op te pakken